พระบรมธาตุนาดูน อ.นาดูน จ.มหาสารคาม

พระบรมธาตุนาดูน อ.นาดูน จ.มหาสารคาม

เข้าพรรษาปีนี้ (วันที่28 กรกฎาคม พ.ศ.2561) ได้มีโอกาสเดินทางไปกราบนมัสการพระบรมธาตุนาดูน จ.มหาสารคาม ซึ่งตรงกับงานทำพิธีเปลี่ยนผ้าห่มพระบรมธาตุนาดูนพอดี

พระบรมธาตุนาดูนมีความสำคัญทางด้านศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี  ประชาชนชาวอำเภอนาดูนมีความเชื่อว่า พระธาตุมีความศักดิ์สิทธิ์มาก มีเทวดาอารักษ์สถิตอยู่ สามารถดลบันดาลให้ผู้ที่ศรัทธาซึ่งกระทำการสักการบูชาแคล้วคลาดปลอดภัย เป็นสิริมงคลทั้งต่อตนเองและครอบครัว จึงได้มีจัดพิธีกรรมการบูชาพระธาตุเป็นบุญประเพณีประจำปีโดยมีพิธีกรรมต่างๆ ตามความเชื่อ มีทั้งพิธีพราหมณ์และพุทธจนเกิดเป็นวัฒนธรรม กลายเอกลักษณ์ของชาวนาดูนในปัจจุบัน

พระบรมธาตุนาดูน อ.นาดูน จ.มหาสารคาม เป็นโบราณวัตถุมีอายุเก่าแก่มากที่สุดกว่า 1,300 ปี เป็นวัตถุโบราณที่ประเมินค่าไม่ได้ ขุดพบเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2522 บนที่นาของนายทองดี ปะวะภูตา ราษฎรบ้านนาดูน ต.นาดูน อ.นาดูนจังหวัดมหาสารคาม ห่างจากที่ว่าการอำเภอนาดูน ประมาณ 2 ก.ม. ที่ดินตรงนั้นมีลักษณะเป็นเนินดินสูงจากระดับที่ทำนาประมาณ 1 เมตร

วันที่ 26 พ.ค.2522 หน่วยศิลปากรที่ 7 ขอนแก่น (ปัจจุบัน สำนักศิลปากรที่ 9 จ.ขอนแก่น) ส่งเจ้าหน้าที่เข้ามาคลุมพื้นที่และดำเนินการขุดค้นซากโบราณสถานแห่งนี้ ตามหลักวิชาการ

จากการขุดเจาะบริเวณตรงกลางเนินดิน ปรากฏว่าพบโบราณวัตถุ ประกอบด้วย พระพิมพ์ดินเผา พระกรุนาดูน พิมพ์ต่างๆ ลักษณะสมบูรณ์จำนวน 887 ชิ้น และไม่สมบูรณ์แตกหักจำนวน 117 ถุง (18,257 ชิ้น) ยอดสถูปสำริด 1 ชิ้น แผ่นทองคำ 2 ชิ้น และพบจารึกที่อยู่ด้านหลังพระพิมพ์ดินเผาบางชิ้น

สำคัญที่สุด คือ พบสถูปสำริดทรงระฆัง ภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ 1 องค์ มีลักษณะเป็นเกล็ดสีขาวขุ่นขนาดเท่าเมล็ดข้าวสารหักครึ่ง หล่อเลี้ยงด้วยน้ำมันจันทร์ เมื่อเปิดออกมีกลิ่นหอม

ส่วนที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุเป็นผอบซ้อน 3 ชั้น คือ ชั้นที่ 1 สำริด ชั้นที่ 2 เงิน และชั้นที่ 3 ทองคำ ทุกผอบมีฝาปิดมิดชิด ต่อมา จังหวัดมหาสารคาม สร้างพระบรมธาตุ เพื่อใช้เป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุที่ขุดพบไว้เป็นการถาวร สร้างอยู่ห่างจากสถานที่ขุดพบประมาณ 2 ก.ม. กรมศิลปากรเป็นผู้ออกแบบโดยประยุกต์เอารูปทรงของสถูปสัมฤทธิ์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่ขุดพบกับลักษณะศิลปกรรมแบบทวารวดี มาเป็นแบบในการสร้างพระบรมธาตุนาดูน

ต่อมาจึงได้สร้างองค์พระบรมธาตุนาดูน ขึ้นในบริเวณที่ขุดพบสถูป องค์พระธาตุมีความสูง 50.50 เมตร ภายในประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุที่ขุดพบ ก่อสร้างแล้วเสร็จในปีพ.ศ. 2530 เป็นปูชนียสถานที่สร้างขึ้นเพื่อสิริมงคลแก่ภูมิภาค พื้นที่โดยรอบได้ถูกพัฒนาเพื่อเป็นศูนย์กลางส่งเสริมกิจการพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรม ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จึงเรียกขานว่าเป็น “พุทธมณฑลอีสาน” รอบองค์พระบรมธาตุมีบริเวณกว้างขวาง จัดแต่งเป็นสวนรุกขชาติ ปลูกต้นไม้ในพุทธประวัติ นับเป็นสถานที่สำคัญทางพระพุทธศาสนาคู่บ้านคู่เมืองของชาวมหาสารคาม

รูปลักษณะพระบรมธาตุนาดูน จำลองแบบจากสถูปสำริดที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ฐานประยุกต์แบบศิลปทวาราวดี ฐานกว้าง 35.70 * 35.70 เมตร มีความสูงจากฐานถึงยอด 50.50 เมตร ฐานรากและโครงสร้างทั่วไปเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก ทั้งหมด ผนังภายนอกพระธาตุส่วนใหญ่ทำด้วยหินล้างเบอร์ 4 บางแห่งฉาบปูนเรียบสีขาว มีลวดลายลวดบัว เสาบัวต่าง ๆ จำลองแบบ พระเครื่องพิมพ์ต่าง ๆ ที่ขุดพบมาประดิษฐานพระธาตุจำนวน 32 รูป และมีมารแบกปั้นเป็นแบบนูนสูงประดับที่ฐาน จำนวน 40 ตัว ตัวองค์พระธาตุจะแบ่งออกเป็น 16 ชั้น ลักษณะการก่อสร้างแบบคอนกรีตเสริมเหล็กทั้งหมด ภายในโปร่ง จากฐานรากขึ้นไปชั้นที่ 1 สูง 3.7 เมตร

ชั้นที่ 1 คือฐานรากมีจำนวนฐานทั้งหมด 105 ฐาน มีเสาขึ้นจากฐานทั้งหมด 144 ต้น ส่วนฐานที่เป็นองค์พระธาตุมีลักษณะกลม มีเสาทั้งหมด 16 ต้น ชั้นที่ 1 มีพื้นทางเดินโดยรอบ และมีซุ้มประตูลายปูนปั้น 4 ประตูประจำทิศ ผนังประดับด้วยกระเบื้องด่านเกวียนศิลปะของ ภาคอีสาน พื้นปูด้วยกระเบื้องเซรามิก 6 เหลี่ยม ผนังทั่วไปทำด้วยหินล้าง

ชั้นที่ 2 สูงจากชั้นที่หนึ่ง 5.00 เมตร โครงสร้างมีเสาทั้งหมด 86 ต้น มีพื้นที่โดยรอบ สำหรับก่อสร้างเจดีย์องค์เล็กประจำทิศเหนือ ทั้ง 4 และพระพุทธรูปประจำซุ้ม 4 องค์ ผนังประกอบด้วยปูนปั้นเป็นรูปเสามีบัวเหนือเสา พื้นปูด้วยกระเบื้องเซรามิก 6 เหลี่ยม ผนังทั่วไป ทำด้วยหินล้างและประดับกระเบื้องด่านเกวียน

ชั้นที่ 3 สูงจากชั้นที่สอง 4.80 เมตร โครงสร้างมีเสาทั้งหมด 44 ต้น มีพื้นโดยรอบ สำหรับก่อสร้างเจดีย์องค์เล็กประจำทิศเฉียง 4 องค์ เช่นเดียวกับชั้นที่ 2 พื้นปูด้วยกระเบื้อง เซรามิก 6 เหลี่ยม ผนังทั่วไปทำด้วยหินล้าง

ชั้นที่ 4 สูงจากชั้นที่สาม 1.60 เมตร ประกอบด้วยฐาน 8 เหลี่ยม เป็นชั้นเริ่มต้นของ ตัวองค์พระธาตุ โครงสร้างประกอบด้วยเสาทั้งหมด 24 ต้น ผนังทั่วไปทำด้วยหินล้าง ชั้นที่ 5 สูงจากชั้นที่สาม 1.00 เมตร ประกอบด้วยฐานบัวกลม โครงสร้างประกอบ ด้วยเสาทั้งหมด 16 ต้น ผิวภายนอกทำด้วยหินล้าง

ชั้นที่ 5 ถึงชั้นที่ 10มีความสูง 11.00 เมตรเป็นตัวองค์ระฆังของพระธาตุโดยเฉพาะชั้นที่ 8 จะเป็นชั้นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ โครงสร้างประกอบด้วยเสาทั้งหมด 16 ต้น จนถึงชั้นที่ 9 ชั้นที่ 10 ลดเหลือเสา 9 ต้น ลักษณะองค์ระฆังภายนอกทำด้วยหินล้างทั้งหมด เป็นชั้นบัลลังก์ ลักษณะโครงสร้างมีเสาทั้งหมด 5 ต้น ผนังทำด้วยหินล้าง

ชั้นที่ 11 ถึงชั้นที่ 14 มีความสูง 4.60 เมตร เป็นชั้นบัลลังก์ประกอบด้วยลักษณะทรงกลมมีลายปูนปั้นเป็นกลีบบัว โครงสร้างประกอบด้วยเสา 5 ต้น ผนังทำด้วยหินล้างทั้งหมด

ชั้นที่14 ถึงชั้นที่ 16 มีความสูง 6.80 เมตร เป็นชั้นปล้องไฉน มีทั้งหมด 6 ปล้อง โครงสร้างประกอบด้วยเสาแกนต้นเดียว ปล้องไฉนทำด้วยคอนกรีตเสริมเหล็ก ผิวทำด้วยหินล้าง ชั้นที่ 16 ถึงยอดคือปลียอด มีชั้นปลี ชั้นลูกแก้ว และะชั้นฉัตรยอด โครงสร้าง ประกอบด้วยเสาแกนต้นเดียว ผนังผิวทำด้วย หินล้างโดยรอบ ส่วนฉัตรยอดบุด้วยโมเสกแก้วสีทอง

ต่อมา คณะรัฐมนตรีมีมติให้เป็นพุทธมลฑลอีสาน เป็นศูนย์รวมใจพุทธศาสนิกชนชาวมหาสารคามและชาวอีสาน ตลอดปีจะมีการจัดงานแสวงบุญปฏิบัติธรรมในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาและจัดงานนมัสการพระบรมธาตุนาดูน รวมทั้งจัดพิธีบวงสรวงสถานที่ขุดพบพระบรมสารีริกธาตุทุกปี